Chave, bron van inspiratie

Mijn allereerste bezoek aan Domaine Jean-Louis Chave was op een zaterdagmorgen in 1964. Het was tijdens mijn stage met Wim Beelen. We verbleven in Tain-l’Hermitage waar Max Chapoutier ons wegwijs maakte op de heuvel Hermitage. We wisten dat ten zuiden van Tournon het eerste dorp Mauves heette en dat daar het woonhuis en de kelders van Chave gelegen waren.

Sommige wijndorpen kunnen wel iets bekoorlijks hebben. Een paar doorgezaagde oude wijnvaten met een wijnrank bij de zijn soms voldoende om een wijnsfeertje te creëren. Mauves heeft niets van dit alles. De Route Nationale 86 splijt het dorp in de lengte in twee gelijke delen. Tussen de grijs en grauw geworden huizen dendert het drukke verkeer er zo hard doorheen dat zelfs op de stoep lopen niet zonder gevaar is. Er zijn een paar uithangbordjes die aangeven dat er een wijnboer huist, maar een bordje met de naam Chave was ons ontgaan. Na een paar keer dorp in, dorp uit wees een hulpvaardige dorpeling ons op een héél klein, bijna verveloos bordje waar ‘J.L. Chave’ op bleek te staan. Na onze bezoeken aan imponerende kastelen in Bordeaux en rijke, prestigieuze domeinen in de Bourgogne, konden we ons niet voorstellen dat in deze troosteloze straat en achter deze vervuilde pui de beroemdste wijnproducent van de Hermitage-heuvel zou wonen en werken.

Tegen tienen belden we aan. Zonder afspraak. De moeder van Gérard deed open en liet ons binnen. Nee, we kwamen niet ongelegen, want haar man Jean-Louis en zoon Gérard waren in de kelders aan het proeven. Ze bracht ons vanuit het achterhuis naar een binnenplaats waaronder de kelders lagen. We daalden af via een sterk aflopend pad en kwamen in een donker doolhof van gangen gevuld met vaten en grote foudres met rijpende hermitage. Honderden flessen oudere jaargangen lagen in nissen waar schimmels vrij spel hadden. Bij een klein tafeltje vol proefflessen ontmoetten wij vader Jean-Louis Chave en zijn zoon Gérard. We mochten meeproeven. Eén ding werd ons direct duidelijk: de rijkdom van Chave zit onder de grond.

Een volmondig ‘oui’

Bij mijn eerste inkoopreis samen met mijn echtgenote Ellen, stond een afspraak met Gérard Chave boven aan mijn verlanglijst. Hij had in 1970 de leiding van het domein van zijn vader overgenomen.

Precies op het volgens ons afgesproken tijdstip kwamen we aan, maar Monique, de echtgenote van Gérard, keek ons verbaasd aan: ze hadden ons een uur later verwacht. Gérard was er niet. Hij werkte in een van de wijngaarden op de Hermitage-heuvel. Ze bedacht zich geen moment en stelde voor haar man op te halen. Samen in een jeep reden we naar de plek waar Gérard vermoedelijk aan het werk zou zijn. We vonden hem samen met twee ouvriers hoog op de heuvel bij de akker Les Bessard, vanwaar je een schitterend uitzicht hebt op de Rhône met aan de voet het stadje Tain-l’Hermitage en aan de andere kant van de rivier de stad Tournon.

Terug in Mauves wachtte ons een buitengewoon hartelijke ontvangst. Ik had sinds 1964 geen contact meer met de familie Chave gehad, maar Gérard herinnerde zich nog het bezoek van twee Nederlanders op die zaterdagmorgen. Nadat we herinneringen hadden opgehaald en ik had verteld over de overname van Okhuysen daalden wij af naar de indrukwekkende kelders onder het woonhuis en de binnenplaats voor een unieke proeverij.

We begonnen met wit, gemaakt van de druiven marsanne (85 procent) en roussanne (15 procent), afkomstig van de percelen l’Hermite, Péleat, Maison Blanche en Roucoles. De wijnen waren deels op eiken vaten (geen nieuwe) gevinifieerd en deels op inoxtanks. Piepjonge wijnen, ieder met een eigen karakter, die nu een langdurige rijping ondergingen. Gérard Chave zei: ‘Hout mag iets toevoegen aan de wijn, maar mag nooit dominant zijn.’

Was het proeven van de nog niet geassembleerde witte hermitage al spectaculair te noemen, de verschillende jonge, rode hermitages (100 procent syrah) waren nog indrukwekkender. We proefden de tanninerijke Les Roucoles, de aromatische Le Méal, het rijke cassisfruit van de l’Hermite, de geconcentreerde en peperige Les Beaumes, de donker gekleurde tannineuze Péleat en de geconcentreerde en diep donker gekleurde Les Bessard − die Chave omschreef als de ruggengraat van de assemblage. Alle percelen waren individueel geoogst en gevinifieerd op zowel houten als roestvrijstalen cuves en vervolgens opgevoed op barriques. Pas na vijftien tot achttien maanden zou de assemblage plaatsvinden.

De familie Chave

De familie Chave neemt in de wijnwereld een heel bijzondere plek in. Sinds 1481 maken de Chaves van vader op zoon wijn. De voorouders bezaten wijngaarden in de Ardèche, maar werden door de alles vernietigende druifluis, de phylloxera, gedwongen elders een toekomst op te bouwen. In 1890 kochten zij enkele wijngaarden op de zeer begeerde Hermitage-heuvel ter hoogte van het stadje Tain-l’Hermitage. Momenteel bezit de familie een kleine 15 hectare, verspreid over deze heuvel, die in totaal slechts uit 125 hectare bestaat. Chave is daarmee een van de grootste producenten van hermitage.

Na al dit jonge geweld volgde nog een buitengewoon boeiende proeverij van verschillende oude jaargangen Hermitage blanc en rouge. Chave is een grootmeester in het maken van één perfecte cuvée, waarbij alleen die vaten worden geselecteerd die passen in de beoogde eindassemblage, namelijk een wijn die uitblinkt in complexiteit, kracht en rijpheid, alsmede elegantie en frisheid, maar die tevens een grote lengte bezit. Na ruim twee uur proeven verlieten we de kelder en keerden we terug op aarde. Het was een schitterende ervaring om zo veel unieke wijnen te mogen proeven samen met een gepassioneerde viticulteur als Gérard Chave. Zelf zijn de Chave’s bescheiden. Volgens hen is hun succes vooral te danken aan het exceptionele terroir van de heuvel Hermitage, die net als de grands crus in de Bourgogne nu eenmaal unieke wijnen voortbrengt. Maar dit verklaart niet waarom Chave met kop en schouders boven de andere producenten van de Hermitage-heuvel uitsteekt. We namen afscheid van elkaar en op voorzichtige wijze formuleerde ik de vraag of Okhuysen misschien een paar dozen hermitage voor Nederland zou kunnen importeren. Zijn volmondig 'oui' werd bekrachtigd met een uitnodiging om met elkaar te lunchen. We verkeerden in een juichstemming: Okhuysen mocht zich de importeur van de Chave-wijnen voor Nederland noemen.

Proeven is pas het begin

Bezoeken aan Chave vergen de nodige tijd, want je proeft niet een paar wijnen, maar tenminste een serie van acht witte hermitages en een dertigtal rode van verschillende herkomst en uit meerdere vaten.

Proeven met Gérard is altijd een hoogtepunt en in zekere zin ook een rustpunt tijdens de inkoopreis. Een gesprek met hem bestrijkt alle facetten van het wijnvak. Zijn kennis en standpunten vormen voor mij een ijkpunt. Maar een aanslag op de smaakpapillen en het uithoudingsvermogen is het zeker. Ook mijn echtgenote was daarvan overtuigd, getuige het volgende verslagje:

Het proeven geschiedde in de kelders. Een selectie van zo’n 35 wijnen uit het vat, met tot slot oude(re) jaargangen op fles. Chaves wijnen rechtvaardigen een royale proeftijd. Na twee uur weer boven de grond, betreurde ik mijn ruim onvoldoende training ten zeerste. Ik snakte naar een eenzaam landweggetje met mogelijkheid mijzelf op een picknickkleed uit te vloeren. Het zou anders gaan. Chave nodigde ons uit voor de lunch in het dorpsrestaurant. Aldaar moest ik terstond een overlevingsstrategie bedenken. Dat werd de retirade, die me kans bood mijn hoofd tegen de koude tegels te houden, hetgeen ik bezwaard maar langdurig deed en dat, Godlof, het nodige opwekkende effect had.’

Een bezoek aan Gérard en Monique betekende meestal niet alleen proeven. Zij zijn geïnteresseerd in hun importeurs, die ze beschouwen als een verlengstuk van hun werk. Gelukkig gaat zaken doen in Frankrijk meestal gepaard met een informele lunch, om een overeenkomst te bekrachtigen en elkaar beter te leren kennen. Een mooie gelegenheid om de gesprekken over de wijn voort te zetten. Bovendien bood het een kans om wijnen ook in combinatie met gerechten te proeven. Het was tijdens een lunch dat we op het idee kwamen een proeverij in Nederland te organiseren. Gérard vond het een prima plan en voegde daaraan toe dat zijn vriend Auguste Clape in Cornas hier ook wel voor in zou zijn. Beide prominenten, Gérard Chave en Auguste Clape, waren het weekend van 8 en 9 mei in 1993 onze gasten en er vond een grootse proeverij plaats in onze kelders in de Gierstraat en de volgende dag in Amsterdam voor sommeliers en de pers.

Geen landwijntje

Bij een ander bezoek aan Chave nodigde Gérard ons uit voor een lunch bij zijn goede vriend Michel Chabran in Pont-de l’Isère, een van de toprestaurateurs van de streek. We arriveerden na twee uur en de meeste gasten zaten aan het dessert. Al snel schoof chef Michel aan bij onze tafel voor overleg: wat zou hij voor ons klaarmaken? Gérard is een echte visliefhebber, dus stelde Michel voor een paar visgerechtjes te maken. Gérard gaf mij de wijnkaart met de woorden: ‘Louis, jij bent de specialist, zoek iets moois uit.’ De wijnkaart, pagina’s vol met de meest aantrekkelijke Rhône-wijnen per appellation ingedeeld, bladerde ik door. Met het oog op nog te ontdekken wijnboeren in Saint-Joseph koos ik voor een witte saint-joseph van een voor mij onbekende wijnboer. Gérard: 'Allez Louis, we gaan natuurlijk niet een ‘landwijntje’ drinken. Alleen condrieu past vandaag bij de gerechten van mijn vriend Michel.’ Het werd dus condrieu, niet één fles, maar drie verschillende, want Chabran maakte drie visgerechten.

Eten met een wijnmaker was duidelijk een verlengstuk van de proeverij. Sinds dit eerste bezoek aan Chabran is dit restaurant onze favoriet gebleven. De fijnzinnige keuken, het uitzonderlijke, strakke design interieur en de betoverende schilderijen van Bernard Cathelin aan de wand, deden ons regelmatig terugkeren.

Het genieten bij Chabran eindigde dik in de namiddag en wij moesten ons naar de Vaucluse haasten, waar wij ongelukkigerwijs een proef- en dinerafspraak hadden met een oude wijnboer. Een bezoek om tegenop te zien. Zowel zijn hartelijkheid als zijn onverstaanbaarheid maakten steeds opnieuw een verpletterende indruk op ons. Dineren met de oude in het plaatselijke restaurant, een dodelijke combinatie. We kwamen laat binnen, de bevlekte tafels werden net opgeruimd. Hij nam varkenspootjes… Diep in de nacht legden we ons te rusten.

Soms lunchten we bij Gérard en Monique thuis. Dan kon het voorkomen dat de maaltijd werd onderbroken voor werk. Tijdens een lunch werd er eens aangebeld door twee jongens van de wijnschool in Tournon. Daar stonden ze met een fles Hermitage blanc Chave van 1946. De kurk van deze wijn was in de fles gezakt. De in doeken gewikkelde patiënt werd naar Gérard gebracht met de vraag of hij er een nieuwe, originele kurk op wilde doen. Als een chirurg verwijderde Chave de oude kurk, die voornamelijk in de breedte was gekrompen. Hij opende een Hermitage blanc van 1970 om de wijn van 1946 op niveau bij te vullen en kurkte de fles vervolgens af. De wijn van 1946 rook nog perfect vanuit de fles en Chave was er zeker van dat hij nog jarenlang mee zou gaan. Vanzelfsprekend bood dit bijzondere incident ons de gelegenheid een fles Hermitage blanc van 1970 te proeven. Hij bleek nectar gelijk.

Jean-Louis volgt Gérard op

Nadat hij zijn diploma Master of Business Administration (MBA) in Hartford had gehaald en een studie oenologie aan de Davies Universiteit in Californië afrondde, keerde Jean-Louis in januari 1993 terug in Frankrijk. Hij moest eerst zijn dienstplicht vervullen. In 1994 deed hij zijn intrede bij het familiedomein. Al snel werd hij, in navolging van zijn vader, gezien als een van de beste makers van hermitage. Zo vader zo zoon!

Inmiddels heeft Jean-Louis de dagelijkse leiding op het domein van zijn vader overgenomen, maar Gérard is nog steeds actief betrokken bij de vinificatie en assemblage. Samen vormen zij een echte twee-eenheid. Sinds enkele jaren adviseert en begeleidt Jean-Louis ook een aantal kleine wijnboeren om de kwaliteit van hun wijnen te verbeteren. Als tegenprestatie kreeg hij de mogelijkheid een deel van de productie te kopen voor zijn kleine handelshuis met de naam J.L. Chave Sélection. Ook deze wijnen zijn van hoog niveau en dragen heel duidelijk de signatuur van Jean-Louis.

Genoten van dit verhaal?

Weet dat Louis Kat zijn inkoopavonturen heeft gebundeld in het boek ‘Monsieur Louis’.